Seeking the Sacred with Psychoactive Substances: Chemical Paths to Spirituality and to God, Volume 1: History and Practices, geredigeerd door J. Harold Ellens, Praeger, 2014.
Dit is het eerste deel van een tweedelige recensie van deze publicatie in de Psychology, Religion and Spirituality Series uitgegeven door Praeger.
Het idee dat psychoactieve stoffen een significante rol spelen in veel historische en hedendaagse religieuze praktijken is niet radicaal nieuw, maar dat het gebruik ervan zo wijdverspreid is dat ze praktisch overal waar je durft te kijken aanwezig zijn kan misschien een verrassing zijn voor veel lezers van dit boek. Het eerste deel van deze briljante collectie essays, geschreven door een grote verscheidenheid aan auteurs, is gewijd aan de geschiedenis en praktijken inzake het gebruik van psychoactieve stoffen binnen religieuze context.
Het eerste deel begint met een essay van de vooraanstaande geleerde Thomas Roberts, waarin hij drie ideeën aanvoert: 1) dat in het huidige tijdperk religie aan het veranderen is, van het propageren van het woord via het heilige boek naar steeds meer gedemocratiseerde en persoonlijke sacrale ervaringen die worden gecultiveerd binnen de levens van individuen; 2) dat de gemeenschappelijke kern van alle religies mysticisme is, of met andere woorden: het idee van een eeuwige filosofie; en 3) dat psychedelica mystieke ervaringen kunnen veroorzaken. Als we deze argumentatielijn volgen zijn de andere essays in dit boek of een illustratie of een uitleg bij deze principes.
Ter uitleg van het laatste idee zijn er twee essays van Michael Winkelman die gedetailleerd uitleggen hoe sjamanistisch bewustzijn een sleutelrol speelde in de evolutie van de mens. Winkelman stelt dat veranderde bewustzijnstoestanden door het evolutionaire proces zijn geselecteerd omdat ze het mogelijk maakten om een band te scheppen binnen groepen van vroege mensachtigen, waardoor ze een weerbaarder geheel vormden. Hij vindt neurologische correlaten van alle belangrijke onderdelen van de psychedelische ervaring binnen de evolutionaire ontwikkeling van het menselijke brein, die teruggaan tot ver voordat mensen zich afscheidden van andere soorten, maar die enkel bij de mens hoogontwikkeld zijn. Deze essays laten zien dat mensen gedoodverfd waren om deze ervaringen te hebben, en gevoelig zijn gemaakt voor een groot scala aan stoffen ter bevordering van hun voortbestaan.
De historische voorbeelden reiken tot ver in de oudheid en zelfs de prehistorie, en laten zien dat verschillende heilige stoffen vanaf een heel vroeg stadium in de geschiedenis deel uitmaakten van belangrijke culturen overal ter wereld. De verspreiding van cannabis doorheen Europa en Azië, bijvoorbeeld, die bijna over het gehele Euraziatische continent reikte in een tijdperk waarin men voorheen dacht dat culturele uitwisseling beperkt was, is opvallend (essay van Chris Bennett). Vergelijkbaar is het gebruik van psychoactieve stoffen binnen Griekse en Romeinse sekten. Dit gaat verder dan de grootschalige rituelen in Eleusis, en draagt bij tot het idee dat psychoactieve stoffen de basistoon gaven die door heel het religieuze leven binnen de wortels van de Westerse cultuur weergalmde (essays van Carl P. Ruck en David Hillman). Er worden zelfs argumenten aangevoerd die wijzen op het gebruik van psychedelica binnen sommige middeleeuwse Rooms-katholieke sektes, wat laat zien dat zelfs de georganiseerde religies, wiens geschiedenis we nu beschouwen als vrij van drugsgebruik, er op een bepaald punt toch door werden beïnvloed (essay van Dan Merkur).
In hedendaagse tijden speelden psychedelica natuurlijk een grote rol binnen de spiritualiteit van de hippies, waaraan een tweedelige chronologie is gewijd. Ook hebben ze invloed gehad op de verspreiding van het Boeddhisme en andere Oosterse spiritualiteiten in het Westen. De eerste wordt bediscussieerd in twee van de meest interessante essays van het boek. Schrijver Dan Merkur weet een goede balans te houden tussen het plichtmatig beschrijven van het fenomeen en het behouden van een kritische instelling. Het essay over het tweede onderwerp is een transcriptie van een discussie tussen James Fadiman en de Boeddhistische geleerde Kokyo Henkel, wat een mooie manier is om het onderwerp op een levendige manier te benaderen. Hun gesprek laat het belang van psychedelica zien voor de groei van het Boeddhisme in de VS, wat een van de vele voorbeelden is van hoe de psychedelische ervaring mensen inspireert om hun eigen spirituele praktijken te ontwikkelen.
Twee van de hoofdstukken vallen op omdat ze beschrijvingen zijn van persoonlijke ervaringen en daarmee een voorbeeld geven van hoe psychoactieve stoffen gebruikt kunnen worden binnen moderne postseculiere religieuze rituelen (de essays van Julian Vayne en Clark Heinrich). Ook al zijn deze misschien niet het meest interessant, ze illustreren wel de manier waarop rituelen kunnen worden bedacht rondom het gebruik van psychedelica om een spirituele ervaring teweeg te brengen.
De laatste twee hoofdstukken, van respectievelijk de benedictijner monnik David Steindl-Rast en hoogleraar godsdienstpsychologie Ralph W. Hood, zijn iets meer reflectief. Steindl-Rast stelt dat psychedelica een authentieke manier zijn om een spirituele ervaring te verkrijgen en dat we niemand zouden moeten beletten om deze weg op gewetensvolle wijze te betreden. Hood stelt dat het onderzoek naar de spirituele aspecten van de psychedelische ervaring methodologisch voorzichtig moet zijn, en hij laat zien dat het isoleren van de spirituele ervaring van haar omringende rituelen en gemeenschap de resultaten kan verdraaien. Beiden stellen voor dat het gebruik van en het onderzoek naar psychoactieve stoffen worden ingebed in spirituele gemeenschappen, gebonden door rituelen en wederzijdse compassie.
De brede waaier aan essays in dit eerste deel dwingt je ertoe om het lang gekoesterde geloof dat psychedelica slechts ‘een rol speelden’ in de geschiedenis van religie te heroverwegen. In plaats daarvan stellen ze dat deze rol omvangrijk, en misschien zelfs doorslaggevend is geweest in de vorming van het menselijke spirituele vermogen. Met de evidente uitzondering van de twee hoofdstukken over persoonlijke ervaringen zijn alle essays goed gedocumenteerd en voorzien van een overvloed aan referenties voor diegenen die dubbel willen checken of de auteurs de beschikbare bronnen niet overinterpreteren. Dit deel bevat een rijke hoeveelheid aan ideeën en kennis voor al wie geïnteresseerd is in de spirituele aspecten van de psychedelische ervaring.
